|
|
|
 |
|
|
|
|
سفید کننده ها انواع گوناگونی دارند که همه ی آن ها برای از بین بردن لکه ها و تمیز سازی سطوح مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از معروف ترین سفید کننده ها هیپو کلریت سدیم (آب ژاول) می باشد. این ماده خود جامد است اما با انحلال نمودن این ترکیب در آب، از آن محلول های سفید کننده قوی تهیه می نمایند. این ماده به صورت رقیق با غلظت های (3% تا 6%) یا غلیظ (50% درصد برای مصارف صنعتی و یا کلر زنی استخر) مورد استفاده قرار می گیرد.
ماده ی فوق کاربرد عمده ای به عنوان شوینده های خانگی دارد و به دلیل آنکه اولین زمینه های تولید آن در ژاول پاریس توسط برتولت ابداع گردید با نام آب ژاول نیز شهرت دارد.
پتاسیم هیپوکلریت که اولین ماده ی سفید کننده ی شناخته شده در آن زمان بود، برای اولین بار در سال 1785 توسط برتولت با عبور گاز کلر از محلول پتاس (پتاسیم کربنات) تولید گردید، بعدها آنتونی لابراک محلول پتاس را با محلول سدیم هیدروکسید که ارزان تر بود جایگزین کرد و محلول سدیم هیپوکلریت را تولید کرد.
اولین شرکتی که این ماده را به بازار معرفی نمود شرکت ژاول بود و آن را (eau de Javel) نامید.
در ابتدا سدیم هیپوکلریت تنها برای سفید سازی پنبه مورد استفاده قرار می گرفت اما با سپری شدن زمان این ترکیب کم کم به یک ماده ی محبوب در صنایع گوناگون تبدیل گردید.
امروزه ماده ی تمیز کننده ی سدیم هیپوکلریت سدیم همچنان با نام آب ژاول شناخته می شود.
از مزایای استفاده از هیپوکلریت سدیم، کم هزینه بودن، اثر بخشی و ایمنی آن است.
این ماده دارای خواص ضد باکتری و ضد قارچ می باشد. به عنوان مثال 20 میلی لیتر محلول با غلظت 1.3 درصد از این ترکیب موجب غیر فعال شدن 20میکروگرم آفلاتوکسین خالص می شود. با این حال بعد از فرآیند غیر فعال سازی حتما از استون استفاده می شود، زیرا یک محصول جانبی سرطان زا، 2و3- دی کلرول آفلاتوکسینB1 ، از فرآیند غیر فعال سازی آفلاتوکسین توسط این ماده تشکیل می شود.
آب ژاول با غلظت 3-5 درصد می تواند سبب غیر فعال سازی مایکوتوکسین های تریکوتسن شود.
وایتکس یا سفید کننده حاوی 5 درصد از این ماده می باشد. زیرا غلظت های بالاتر از این ترکیب می تواند بخارات سمی فراوانی تولید نماید.
به طورکلی مواد شیمیایی حاوی کلر خاصیت ضد عفونی کنندگی دارند و می توانند عملکرد موثری در برابر باکتری ها،ویروس ها و... داشته باشند.
محلول این ترکیب زرد کمرنگ می باشد و بویی مشخص دارد.
آب ژاول مورد استفاده در شوینده های خانگی معمولا حاوی محلول 5% هیپو کلریت سدیم (PH=11) می باشد.
غلظت های مختلفی از این ترکیب وجود دارد که هر کدام می تواند اثر بخشی زیادی را از خود نشان می دهد. این ماده اگر غلیظ تر باشد، حاوی غلظت 10-15 درصد هیپوکلریت سدیم (PH تقریبا 13) است. لازم به ذکر است که غلظت های بالا تر از 5 به دلیل خوراننده و سوزاننده تر بودن نیاز به رعایت نکات ایمنی بیشتری دارند.
این ماده ناپایدار است و با سرعت 0.75 گرم در هر روز سبب تبخیر کلر موجود می گردد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که هیپوکلریت سدیم در معرض اسیدها، نور خورشید، برخی فلزات و گازهای سمی وخورنده از جمله گاز کلر قرار بگیرد.
NaOCl + H2O__> HOCl + NaOH
از واکنش این ماده با آب HOCl تشکیل گردد. سپس این ماده تجزیه و به HCL و O تجزیه می شود. اتم اکسیژن تولید شده یک اکسید کننده بسیار قوی است و همین امر موجب گردیده است که سدیم هیپوکلریت به عنوان اکسنده شناخته شود.
آب ژاول به دلیل داشتن کلر و مصارف خانگی متعدد می تواند مسمومیت های زیادی را در پی داشته باشد. از مخلوط نمودن این ترکیب با جوهر نمک به شدت خودداری نمائید، زیرا باعث آزاد سازی مقادیر بالایی کلر می گردد که می تواند فرد را دچار مسمومیت با کلر نماید. همچنین توصیه می شود هنگام کار با این ماده، محل مورد استفاده از تهویه مناسب برخوردار باشد و افراد با مشکلات قلبی و ریوی حدالامکان از قرار گیری در معرض این ماده خودداری نمایند. زیرا کلر موجود می تواند تنگی نفس های خفیف تا شدید را در برخی افراد ایجاد کند.
علاوه بر کاربرد های خانگی این ماده به عنوان سفید کننده، از آن در تصفیه آب به وفور استفاده می نمایند. این ماده می تواند باکتری ها، ویروس ها و بوی نامطبوع موجود در آب را از بین ببرد.
کلر زنی یکی از متداول ترین روش ها برای تصفیه آب آشامیدنی می باشد که از کلسیم هیپوکلریت و سدیم هیپوکلریت به دست می آید.
این ماده کاربرد های عمده ای دارد که از جمله می توان به کشاورزی، صنایع شیمیایی، صنایع رنگ و آهک، صنایع غذایی، صنایع شیشه سازی، صنایع کاغذ سازی، صنایع دارویی، صنایع دفع زباله و... اشاره نمود.
در صنعت نساجی این ماده می تواند برای سفید سازی منسوجات استفاده شود.
افزودن این ماده به فاضلاب های صنعتی موجب کاهش بوی موجود می شود.
هیپوکلریت گاز هیدروژن گوگرد و آمونیاک را خنثی می کند.
این ماده برای سم زدایی حمام های سیانور، مورد استفاده در صنایع فلزی، نیز استفاده می شود.
از این ماده می توان برای جلوگیری از رشد جلبک و قارچ در برج های خنک کننده استفاده نمود.
تمیز سازی و ضدعفونی نمودن سطوح در منازل بیشتر با کمک آب ژاول صورت می گیرد.
در دندان پزشکی از این ترکیب برای شست و شوی کانال ریشه دندان ها استفاده می شود. (این ماده بر اساس مدت زمان استفاده، دما و غلظت تاثیرات مختلفی بر روی دندان ها خواهد داشت). قرار گرفتن زمان طولانی مدت سدیم هیپوکلریت 0.5 درصد با دندان ها می تواند در خوش بینانه ترین حالت تنها باعث از بین بردن عاج دندان شود.
سفید کننده های غیر کلر که خاصیت اکسید کنندگی دارند می توانند به عنوان ضد عفونی کننده در برخی از سطوح استفاده شوند اما نسبت به سفید کننده های حاوی کلر قدرت کمتری دارند. سفید کننده کلر، در صورت استفاده صحیح، یک ماده ضد عفونی کننده بسیار عالی می باشد.
به طور کلی آب ژاول، سفید کننده و ضد عفونی کننده ای بسیار عالی به حساب می آید. سدیم هیپوکلریت که ترکیب اصلی این محصولات را تشکیل می دهد، در از بین بردن میکروب ها، باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها از جمله ویروس آنفولانزا موثر واقع می شود. معمولا توصیه می شود این مواد را در حالت رقیق 10-60 دقیقه بر روی سطوح قرار دهید تا سطح تمیز و عاری از میکروب شود.
این ماده اکسید کننده ای قوی است و هنگامی که با ویروس ها، باکتری ها، کپک ها یا قارچ ها در تماس باشد، مولکول های موجود در میکروب ها را اکسید می کند و آن ها را می کشد.
علاوه بر این دانشمندان بر این باورند که اسید هیپوکلروس که با افزودن هیپوکلریت سدیم به آب تشکیل می شود، می تواند دیواره ی سلولی برخی میکروب ها را تجزیه و سطوح را از وجود میکروب ها پاک کند.
اکثر سفید کننده های موجود حاوی 5 درصد هیپوکلریت سدیم (50000ppm کلر ) می باشند.
این مواد قبل از استفاده رقیق می شوند، برای این منظور رقیق سازی 1 به 100 توصیه می شود. (یک پارت آب ژاول با 99 پارت آب مخلوط شود).
نکته: برای رقیق سازی حتما از آب سرد استفاده کنید، آب گرم می تواند سبب تجزیه سدیم هیپوکلریت و کاهش اثر آب ژاول شود.
سفید کننده هایی مثل محصول فوق می توانند، رنگ سطوح را از بین ببرند، در نتیجه برای ضدعفونی کردن لباس های رنگی و سطوح سفید به هیچ عنوان توصیه نمی گردد.
از برخورد این ماده با چشم ها به شدت بپرهیزید و در صورتی که این ماده با چشمانتان بر خورد کرد آن را به خوبی به مدت 15 دقیقه با آب شست و شو دهید.
از مخلوط نمودن این شوینده با سایر شوینده ها به خصوص شوینده های اسیدی به طور جد بپرهیزید. گاز منتشر شده در اثر این واکنش می تواند بسیار سمی باشد و آسب های جدی به همراه داشته باشد. در صورت لزوم اول سطح را با شوینده ها بشویید و سپس با آب کاملا شست و شو دهید و در نهایت از سفید کننده استفاده کنید.
این ماده با گذر زمان تجزیه می شود و از میزان اثر بخشی آن کاسته می شود. بنابراین سعی کنید محلول های رقیقی را که می سازید روزانه استفاده کنید و آن را بیشتر از 24 ساعت نگه داری نکنید.
مواد آلی می توانند سبب از بین رفتن خاصیت آب ژاول شوند، در نتیجه پیش از استفاده از این ماده سطوح را از مواد آلی پاک کنید.
